Kanaan – abc. Ludy Kanaanu cz.1

Ludy Kanaanu występują w świadomości i kulturze Zachodu, jako zepsute, za to dobrze rozwinięte społeczności zamieszkujące miasta, których nie lubił Bóg. Ten obraz, który nazwę popularnym, tak mocno wrósł w naszą kulturę, że ciężko z nim dyskutować. Badając wiarygodność Biblii aż chce się powiedzieć: Pokaż dowody na to, że byli źli i nagle wyginęli!

 

 

W tym momencie pojawi się problem, bo nie wyginęli nagle, a jeszcze większym problemem jest to, że Biblia także o tym mówi. W kazaniach i książkach tzw. chrześcijańskich, opowiada się jednak nader często o nagłym podboju wielkich miast, rzeziach, podbiciu całego kraju. Wszystko miało się stać szybko, gwałtownie, z nakazu samego Boga i z Jego błogosławieństwem.
Nim zacznę opowiadać o ciekawych dziejach tego regionu i ludach go zamieszkujących, proszę przeczytaj to, co napisałam o rzekomej krwiożerczości Boga Starego Testamentu i okrutnym nakazie wymordowania mieszkańców Kanaanu.
Tak rzekomym – to dobre słowo.

 

Takie „tradycyjne” opowieści o tej historii i Bogu są utrwalone wśród wielu wyznawców Boga Biblii i większości ludzi uznających Biblie za zbiór baśni. Dla tych drugich owo rozdwojenie Boga na krwiożerczego tyrana w Starym Testamencie i Wielkiej Miłości w Nowym, są często „mocnymi” argumentami w dyskusji. Problemem nie jest jednak różny obraz Boga w Starym i Nowym Testamencie, ale tendencyjne czytanie tekstu, mające udowodnić z góry postawioną tezę.
Powtórzę:
Obydwa obozy tak, ci będący za jak i ci przeciw wiarygodności Biblii, mają do tego tendencję.

 

 

Bóg Starego Testamentu kontra Bóg Nowego Testamentu

 

 

Pierwsi rolnicy Kanaanu

 

 

Kanaan jest częścią tak zwanego Żyznego Półksiężyca, regionu, w którym zaczęto uprawiać rośliny i hodować zwierzęta. Okres ten nazywamy neolitem. Miał on zacząć się między 10 000 a 8 000 lat temu.
Kultura, która dominowała wtedy w tym regionie i niosła ową iskrę neolityzacji jest nazywana natufijską. Chociaż ją samą określa się jako epipaleolityczną, czasem protoneolityczną – czyli to już nie paleolit ale jeszcze nie całkiem neolit.
Jej początek bywa datowany na 12 000 p.n.e. a koniec na 8 500 p.n.e. Napisałam „bywa” – bo cyfry są różne zależnie od tego kto je podaje. Jest to +/- 1000 lat

 

Podział dziejów na epoki: młodsza epoka kamienia — neolit

 

 

Mówiąc o tej kulturze można użyć zwrotu „to skomplikowane”.
Ślady, jakie pozostawili ludzie zaliczani do nie,j to osady z domami, ale i zamieszkałe jaskinie. Były osady wyraźnie stałe, ale i krótkotrwałe, sezonowe. Ludzie byli pasterzami, zbieraczami i rolnikami.
Jest coś, co warto zapamiętać: to w północnym Izraelu, na stanowisku zaliczanym do kultury natufijskiej odnaleziono najstarsze dowody na to, że ludziom towarzyszą psiaki.
Dowody należą tu do tych praktycznie nie do podważenia – wspólny grób.

 

 

By dodać smaczku neolityzacji w Syro-Palestynie wspomnieć warto o starszych od kultury natufijskiej śladach obróbki roślin, więc występowania wtedy co najmniej zaawansowanego zbieractwa.
Przypomnę tylko, że nie było problemu, by zbierając dziko rosnące zboża żywić się nimi, zrobić zapasy na czas między żniwami. Owo zbieractwo było bardzo wydajne.
Datowane na 14 tysiąclecie rozcieracze, tłuczki, moździerze i zbrojniki do sierpów, ze śladami zużycia wskazującego na ścinanie roślin, należą do nieneolitycznej kultury nazywanej kebaryjską.

 

 


Zbrojniki to drobne kamienne ostrza umieszczane w oprawie – na przykład z rogu. Zebrane w ten sposób tworzyły coś w rodzaju ząbkowanego ostrza.


 

 

Znaleziono także ślady okrągłych chat, ale oficjalnie uznaje się, że nie było to stałe osadnictwo zaś ludzie nadal pomieszkiwali czasowo to tu, to tam.

 

Kiedyś uważano, że neolityzacji towarzyszyła znajomość wytwarzania ceramiki, jednak dzisiaj przyjmuje się, że niekoniecznie, bo w Kanaanie wczesny okres neolitu jest jej pozbawiony.
Ten neolit bez ceramiki nosi nazwę preceramicznego. Teoretycznie miał on się zakończyć w 7 tysiącleciu p.n.e. Po nim, gdy ceramika już występuje, neolit jest nazywany ceramicznym.
Użyłam słowa „teoretycznie”, bo ten podział nie jest sztywny, a w neolicie preceramicznym bywa znajdowana ceramika.

 

Wspominam Wam o tym, ponieważ chcę byście zwrócili uwagę i zapamiętali, że to co wiemy na podstawie odkryć archeologicznych nie jest czarno-białe, zero-jedynkowe, łatwe do zdefiniowania i uporządkowania. To zwykle tylko szkic, rzadko jest on dokładnym rysunkiem. To, co wiemy może doprecyzować lub zmienić kolejne odkrycie, sezon wykopaliskowy.

 

Ważne by umieć rozróżnić między faktem, teorią a hipotezą.
Niestety to, co jest czasem tematem sporów to nie fakty, a hipotezy, mówiące o jakimś okresie w dziejach lub rozwoju kultur, w danym miejscu.
Przypomnę definicje teorii i hipotezy, ani jedna z nich nie jest faktem, nie jest udowodniona.

 

Teoria:
całościowa koncepcja zawierająca opis i wyjaśnienie określonych zjawisk i zagadnień; czyjakolwiek koncepcja na określony temat;
teza jeszcze nieudowodniona lub nieznajdująca potwierdzenia w praktyce.

 

Hipoteza:
założenie oparte na prawdopodobieństwie, wymagające sprawdzenia;
jakikolwiek sąd niezupełnie pewny.

 

Koło koła sprawa się kręci

 

 

Koło to ważny element cywilizacji, jaką budujemy. Miało ono mieć podstawowe znaczenie w tym jak szybko się przemieszczamy, jak sprawnie uprawiamy ziemie, rozwijamy handel. Wynalezienie go jest jednym z największych odkryć ludzkości, chociaż nikt nie wie kiedy i kto to zrobił.

 

Tymczasem natufijczycy z Kanaanu znali koło jako figurę – budowali koliste domy. Okręgi mogli rysować, ale podobno nie znali zastosowania koła jako narzędzia ułatwiającego przewóz towarów. Dowody na takie jego użycie, posiadanie przez nich wozów, nie zachowały się.

 

Najstarszy zachowany ślad mówiący o istnieniu wozów pochodzi z Polski, a dokładnie z wazy odnalezionej w Bronocicach, w połowie lat siedemdziesiątych XX wieku.
Jest ona datowana na 5500 lat, więc bagatelka 6500 lat późniejsza niż natufijska rewolucja w Kanaanie.

 

Z tym okresem w Kanaanie jest związana jeszcze jedna ciekawostka. Na stanowiskach znajduje się liczne kości zwierząt, ale dominują kości młodych gazeli, które stanowią nawet do 90% wszystkich zwierzęcych resztek tego rodzaju.
Pojawia się teraz pytanie: Czy aby nie hodowali oni gazeli?
Odpowiedź jest zwykle szybka: Nie bo ich nie da się hodować, bo my nie potrafimy. Ewentualnie przyjmijmy, że polowali tylko na młode.
Ciekawe byłoby tak wysoko wyspecjalizowane łowiectwo. Łatwiej to przyjąć niż możliwość udomowienia i hodowli lub kontroli półdzikich stad gazeli przez ludzi żyjących kilkanaście tysięcy lat temu ponieważ dla nas gazela to tylko dziki gatunek.

 

Załamanie kultury natufijskiej spowodowała zmiana klimatu, jest chłodniej od około 9 000 p.n.e. W okresie od 9 do 7 000 p.n.e. klimat jest wilgotny, towarzyszy mu dużo opadów. Tak delikatnie można opisać załamanie, które w tym czasie nawiedziło nie tylko ziemie Kanaanu, ale  jest odnotowane w wielu regionach ziemi.
To z tego okresu pochodziły ślady bytności ludzi gdy Doggerland był jeszcze lądem.
To ten sam czas gdy u wybrzeża dzisiejszego Izraela kwitły kultury megalityczne. Dzisiaj ziemie jakie zajmowały są zajęte przez morze, pisałam o jednym z tych miejsc w Izraelskie megality zatopione 10 000 lat temu.

 

 

Najstarsze miasto – Jerycho

 

 

 

Najstarsze ufortyfikowane miasto jest datowane na 8350-7350 p.n.e. To tak zwany neolit preceramiczny A. Mowa tu o nie byle jakich fortyfikacjach. Miasto otaczała fosa o szerokości trochę ponad 8 metrów, głęboka na prawie 3 m. Do tego dochodzi gruby na 3 metry mur kamienny, który zachował się do wysokości 5 metrów. Towarzyszy tym obwarowaniom wieża o 12 metrach średnicy u podstawy, wznosząca się nawet dzisiaj na 9 metrów wysokości. Wszystko wskazuje na to, że fortyfikacje otaczały całą osadę i miały 700 metrów długości.

 

Chociaż coś, co jest nazywane rewolucją urbanistyczną czy miejską, ma mieć swój początek dopiero za kilka tysięcy lat, w oficjalnie uznawanej za kolebkę cywilizacji Mezopotamii, jest w Kanaanie obecne o wiele wcześniej.

 

Starzy mieszkańcy Kanaanu zaskakują od dawna.

 

 

To z Tel Tsaf pochodzi najstarszy metalowy przedmiot z Bliskiego Wschodu

 

 

Najstarszy kawałek metalu na Bliskim Wschodzie

 

 

Tuż przed czasami Patriarchów w Kanaanie rozwijały się ciekawe kultury, które pozostawiły znaleziska zagadki jak skarb z Nahal Mishmar.

 

 

Korona sprzed 6000 lat i skarb z jaskini nad Nahal Mishmar

 

 

Nie wiemy zbyt dużo o najdawniejszych mieszkańcach Kanaanu. Wraz z końcem neolitu nastąpiła na tych ziemiach zmiana, rozwinęło się pismo i państwa-miasta. Od tego czasu możemy powiedzieć o ludziach i ich kulturze o wiele więcej. Wkraczam też powoli w czasy Patriarchów opisane w Biblii.
Wiem, że to najciekawszy kawałek dziejów Kanaanu ,a ja opowiadam o skarbach, zbrojnikach i zbieraniu zboża, zamiast przejść do konkretów rodem z archeologii biblijnej. Robię tak, ponieważ chcę byście zobaczyli to miejsce z szerszej perspektywy. Jego historia nie zaczyna się od dnia, gdy Abraham wyrusza z Haranu do ziemi obiecanej mu przez Boga.
To nie były peryferia rozwoju cywilizacji, ale jedno z jej centrów.

Kanaan jaki znamy z kart Biblii, z jego ludami, problemami i bogami znajdziecie w części drugiej tego artykułu. Zacznę go jednak od pewnego grobowca megalitycznego i historii o olbrzymach.

 

Beata

 

1 komentarz

  • Robert 7 stycznia, 2023 at 09:20

    Niestety to, co jest czasem tematem sporów to nie fakty, a hipotezy,(…)
    Fakty nie powinny być przedmiotem sporów – z faktami się nie dyskutuje. Tak jak z gościem z nabitą bronią. Natomiast hipotezy powinny wręcz być przedmiotem sporów, aby je szlifować, doprecyzować lub wręcz odrzucić i zastąpić inną, bardziej wiarygodną hipotezą, opartą na faktach właśnie, które są dobrze opisane i właściwie zinterpretowane.

Komentarze trzymające się tematyki artykułów na Podkopie są publikowane niezależnie od tego, czy są pozytywne czy negatywne. Te zawierające wulgaryzmy, hejterskie, spamujące linkami niezwiązanymi z komentowaną treścią, nie są publikowane. Obrażanie innych komentujących, osoby wymienione w artykule lub mnie, autora Podkopu, zaowocuje blokadą konta.

Zostaw komentarz

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.

Translate »