Znajdziesz tu podstawowe informacje o starożytnym Egipcie, takie abc, by wiedzieć co jest czym, gdzie i kiedy umieścić to na linii czasu.
Egipt, to kraj leżący nad Nilem – taka oczywistość na początek.
Sami Egipcjanie mówili o sobie „Remtu Kemi” – ludzie czarnej ziemi, a o swoim kraju „Kemi” – czarna ziemia. Chodziło tu o kolor, jaki miał muł, nanoszony podczas wylewów Nilu, który zapewniał urodzaj i dobrobyt mieszkańcom kraju faraonów. Warto pamiętać, że ten żyzny pasek mułowej ziemi miał tylko od 1 do 4 km szerokości. Dopiero Delta była większym kawałkiem urodzajnej ziemi.

Przez okoliczne ludy Egipt był nazywany i jest do dzisiaj „Misr„.
Biblia nazywa go „Misraim„.

Skąd więc nazwa Egipt?
Zawdzięczamy ją Grekom, którzy nazywali ten kraj Aigyptos.

 

 

Starożytny Egipt na mapie

 

 

Starożytny Egipt ciągnął się od Delty aż po 6 kataraktę na południu i pas oaz na zachodzie.
W miarę upływu czasu faraonowie podporządkowali sobie tereny po I kataraktę, półwysep Synaj oraz okresowo ziemie Syrii i Kanaanu, dawna Nubię – ziemie między I a VI kataraktą, to dzisiaj Sudan.

 

 

 

 

 

 

Teren, który dzisiaj nazywamy Jeziorem Nasera, to sztuczny zbiornik powstały w latach 60-tych ubiegłego wieku. Jego wody zalały krainę, która kiedyś nosiła nazwę Dolna Nubia.
Nubia ciągnęła się aż poza VI kataraktę.

W starożytności ta kraina nosiła także nazwę Kusz. Pod tą nazwą znajdziesz ją w Biblii.

Po postawieniu Tamy Asuańskiej, pod wodą znalazł się kawał wspaniałej historii ludzkości.
Tama miała poprawić zaopatrzenie w wodę i polepszyć rolnictwo, zamiast tego spaprała je kompletnie. Kiedyś Nil nanosił muł na ziemie egipskich rolników co sprawiało, że mieli oni do swojej dyspozycji jeden z najżyźniejszych kawałków ziemi na globie. Po postawieniu tamy w Asuanie i wybudowaniu naserowskiego zbiornika, muł już nie nawozi pól. Robią to teraz nawozy sztuczne, sypane tam bez opamiętania, a plony i tak są coraz mniejsze.
No cóż, tak kończą się pomysły naukowców rodem z sowieckich uczelni.

W ratowaniu chociaż części starożytnej spuścizny, którą miała zalać woda, pracowali polscy archeolodzy z profesorem Kazimierzem Michałowskim na czele.
Przenieśli świątynie w Abu Simbel. Pochodzące z XIII w p.n.e. świątynie powstały dla Ramzesa II i jego żony Nefertari.
Pocięto je na kawałki i kamień po kamieniu przeniesiono wyżej, nad poziom tafli wody, mającego powstać Jeziora Nasera.

 

 

 

 

 

 

Nie pomyl Nefertari, żony Ramzesa II, jednej z najciekawszych postaci starożytnego Egiptu, z żyjącą stulecie wcześniej (XIV w p.n.e.) Nefertiti, żoną Echnatona.

 

 

 

 

 

Kraj faraonów dzielił się na nomy

 

 

Warto to słowo zapamiętać.
„Nom”, to takie powiedzmy dzisiejsze województwo w Polsce.  Ma swoją stolicę, lokalne władze, świątynie itp. Nomy były częścią Dolnego lub Górnego Egiptu, bo kraj faraonów, to właściwie dwa kraje scalone w jedno.

Dolny Egipt, to ten najsmaczniejszy kawałek tortu, czyli od Memfis na północ – cała delta Nilu.
Od Memfis na południe, aż po 1 kataraktę, ciągnął się wąskim pasem, wzdłuż brzegu Nilu Górny Egipt.

Obie krainy rozwijały się jako niezależne do pojawienia się Narmera, nazywanego też Menesem, na arenie dziejów. Około 3100 roku p.n.e. miał on zjednoczyć Górny i Dolny Egipt w jedno królestwo.
Otwiera on też listę faraonów 30 dynastii, które miały rządzić krajem.

Lista powstała w III w p.n.e. na polecenie rządzących Egiptem Ptolomeuszy, by spisano dzieje kraju.
Zrobił ją kapłan o imieniu Manethon. Ten podział na dynastie jest właściwie do dzisiaj uznawany przez badaczy za dobry, wiarygodny.
Rzadko kiedy bywa stawiane przy podziale, imionach i spisanych wydarzeniach pytanie: czy aby można uznać za wiarygodny dokument spisujący coś co miało miejsce setki, a nawet tysiąclecia przed czasem, w którym żył jego autor? Pikanterii dodaje fakt, że dzieło to jest znane tylko z fragmentów jakie zostały zapisane w dziełach starożytnych pisarzy i historyków jak Józef Flawiusz (I wiek n.e.), Euzebiusz (IV wiek n.e.). czy żyjącego na przełomie VIII i IX wieku Georgius Syncellus. Zachowane fragmenty  podają czasem inny czas panowania tego samego faraona.

To takie małe światełko reflektorka „nietendencyjna ocena źródeł”, rzucone na wiarygodność niektórych powszechnie akceptowanych starożytnych dokumentów.

 

 

Mała uwaga na początek. W datowaniu panowania faraonów, wydarzeń, okresów nie stosuj miary  „to dokładnie ten rok”, a raczej  „około”, tak +/- 100 lat; jednak zazwyczaj to +/- 40 lat.

 

 

Chronologia absolutna Egiptu starożytnego

 

Chronologia Starożytnego Egiptu poza wspomnianym wyżej Manethonem opiera się na jeszcze kilku źródłach.

 

Kamień z Palermo to największy fragment bazaltowej steli przechowywany na Sycylii w muzeum w Palermo, stąd jego nazwa. Opisuje ważne wydarzenia dla Egiptu do czasów przed I dynastią do  panowania V dynastii (około 2500-2300 p.n.e.) . Prawdopodobnie zachowana stela jest jednak kopią pochodzącą z VIII wieku  p.n.e.

 

Tablica z Sakkara pochodzi z czasu Ramzesa II ( żył w XIII wieku  p.n.e. a należał do XIX dynastii). Odnaleziono ją na ścianie grobowca jednego z urzędników tego faraona. Zawierała 58 kartuszy z imionami faraonów jednak nie wszystkie się zachowały.

 

Królewska lista z Turynu, to papirus także pochodzący z czasów Ramzesa II. Zawiera listę władców Egiptu zaczynająca się od boskich królów, którzy mieli rządzić krajem przed ludźmi. Wymienia nawet władców Hyksoskich zaznaczając przy nich, że to obcy.

 

Lista Królów z Abydos to relief na ścianie świątyni grobowej Setiego I , ojca Ramzesa II .

 

Królewska lista z Karnaku jest wyryta na jednej ze ścian świątyni w Karnaku. Pochodzi z czasu panowania Totmesa III (żył  w połowie XV wieku p.n.e. należał do XVIII dynastii). Z 61 imion jakie zawiera, odczytać można jedynie 39.

 

 

Podział dziejów Egiptu

 

 

Okres Predynastyczny  – krótko mówiąc przed dynastiami, choć to nie do końca prawda, bo dzisiaj już wiemy, że panowali ludzcy władcy w miastach egipskich na długo przed tymi znanymi z listy Manethona. Zaznaczyłam, że byli to ludzie bo Egipt miał mieć przed nimi boskich władców.
Trwał mniej więcej od 5500 p.n.e. do 3100 p.n.e.

 

Okres Archaiczny – czas I i II dynastii, około 3100 p.n.e. do 2700 p.n.e.

 

Stare Państwo – III po VI dynastie, ale możecie się spotkać z zaliczaniem do Starego Państwa dynastii od I do VI, a okres Archaiczny będzie całkowicie pominięty.
Datowany bywa od 2700 p.n.e. po 2200 p.n.e.
To wtedy powstają piramidy w Gizie, jak się przyjmuje, wybudowane przez faraonów IV dynastii, Cheopsa, Chefrena i Mykerinosa.

 

I Okres Przejściowy – VII po X dynastie.
Od 2200 p.n.e. po 2130 p.n.e.
Upadek państwa w każdej dziedzinie życia. Coś jak podział na dzielnice w historii Polski. Nie ma jedności kraju i silnej władzy.

 

Średnie Państwo – XI i XII dynastia.
Trwa od 2130 p.n.e. po 1780 p.n.e.
Czas odrodzenia Egiptu, kilku ważnych faraonów. Powstają znowu wielkie budowle.

 

II Okres Przejściowy – dynastie od XIII do XVII.
Ma trwać od 1780 p.n.e. do 1570 p.n.e.
Hyksosi – lud semicki lub w części taki, podbija i rządzi północnym Egiptem.

 

Nowe Państwo – dynastie od XVIII do XX.
W datach wypada on od 1570 p.n.e. do 1080 p.n.e.
Śmiało można powiedzieć, że to złoty czas Egiptu. Wszystko zaczyna się od Ahmose i uwolnieniu kraju od Hyksosów. Totmes III podbija co się da i jest do dzisiaj podziwiany jako strateg, Echnaton robi swoją rebelie, Ramzesi budują i panują nad Nilem.

 

Trzeci Okres Przejściowy – to dynastie od XXI do XXIV.
Trwa od 1080 p.n.e. do 680 p.n.e.
Kraj znowu ma kłopoty.

 

Epoka Późna– to czas XXV i XXX dynastii.
Trwa od 680 p.n.e. do 332 p.n.e.
Egipt słabnie choć Psametych I, ojciec Necho II, był pierwszym od dziesięcioleci faraonem, któremu udało się zjednoczyć Egipt. Później kraj zostaje zdominowany przez Babilończyków i Persów.

 

Okres Ptolomejski – od roku 332 p.n.e. do 30 n.e.
Aleksander podbija świat a rządzą nim potomkowie jego generałów.

 

Okres Rzymski – od roku 30 p.n.e. do 395 n.e.
Po śmierci Kleopatry Egipt staje się rzymską prowincją i spichlerzem, z którego płynie zboże dla Rzymu.

 

Okres Bizantyjski – od upadku Zachodniego Cesarstwa Rzymskiego do podboju arabskiego w 640 roku
Po podboju kultura wywodząca się z czasów świetności Egiptu, jej ślady oraz dziedzictwo, jakie przejęli po swoich przodkach Koptowie, ulega niszczeniu, spychaniu na margines. Miejscowa ludność jest siłą zmuszana do przejścia na islam. Oporni są mordowani lub stają się pariasami w własnej ziemi.

 

Beata